Morze Śródziemne
 |
Ten artykuł od 2015-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
| ||
| ||
| Kontynent | Europa, Afryka i Azja | |
| Państwa |  Hiszpania Francja Monako Włochy Malta Słowenia Chorwacja Bośnia i Hercegowina Czarnogóra Albania Grecja Cypr ( Cypr Północny) Turcja Syria Liban Izrael Egipt Libia Tunezja Algieria Maroko
| |
| Terytoria |  Gibraltar Akrotiri i Dhekelia
| |
| Powierzchnia | ok. 2,5 mln km² | |
| Średnia głębokość | 1438 m | |
| Największa głębia | Calypso na M. Jońskim 5267 m | |
| Zasolenie | 33,0 do 39,4‰ | |
| Temperatura | +7 do +30 °C | |
| Typ morza | śródlądowe | |
| Wyspy | Sycylia, Sardynia, Cypr, Korsyka | |
Położenie na mapie świata   Morze Śródziemne | ||
 35°N 18°E/35,000000 18,000000
| ||
| ||
Morze Śródziemne – morze międzykontynentalne leżące pomiędzy Europą, Afryką i Azją, o powierzchni około 2,5 mln km². Zasolenie wód Morza Śródziemnego wynosi 33–39‰.
Na zachodzie jest połączone Cieśniną Gibraltarską z Oceanem Atlantyckim, na wschodzie przez cieśninę Dardanele łączy się z morzem Marmara i dalej przez cieśninę Bosfor z Morzem Czarnym, zaś przez Kanał Sueski z Morzem Czerwonym i dalej z Oceanem Indyjskim.
To śródlądowe morze jako jedyne na świecie otoczone jest lądami należącymi do trzech części świata. Już przed tysiącami lat kwitły tu kultura i nauka, rozwijały się rolnictwo, rzemiosło, handel i żegluga. Na obszarze tym pozostały bogate pamiątki starych cywilizacji – pojedyncze zabytki i całe miasta. Wspólną cechą tych państw, poza dostępem do morza, jest klimat i roślinność śródziemnomorska.
Nad Morzem Śródziemnym leżą następujące państwa (zgodnie z ruchem wskazówek zegara): Gibraltar, Hiszpania, Francja, Monako, Włochy, Malta, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Cypr (w tym Cypr Północny oraz Akrotiri i Dhekelia), Turcja, Syria, Liban, Izrael (w tym Strefa Gazy), Egipt, Libia, Tunezja, Algieria i Maroko. Większość państw basenu Morza Śródziemnego współpracuje w ramach Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego.
Fauna Morza Śródziemnego liczy w przybliżeniu około 5000 gatunków.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Termin „Morze Śródziemne” pochodzi z łacińskiego słowa mediterraneus znaczącego tyle, co „w środku ziemi” lub „między lądami” (medius - ‘między’, ‘pośrodku’ + terra ‘ziemia’, ‘ląd’), jako że znajduje się między kontynentami Afryką i Europą. Grecka nazwa Mesogeios (Μεσόγειος) jest podobna – μέσο, „środek” + γη, „ziemia”, „ląd”. W czasach historycznych Morze Śródziemne miało kilka nazw, np. Grecy początkowo nazywali je ἡ θάλασσα (hē thálassa; „Morze” bez przymiotnika) lub czasami ἡ μεγάλη θάλασσα (hē megálē thálassa; „Wielkie Morze”), ἡ ἡμέτερα θάλασσα (hē hēmétera thálassa; „Nasze Morze”), η εντός θάλασσα (he entos thálassa; „Morze Wewnętrzne”) lub ἡ θάλασσα ἡ καθ'ἡμᾶς (hē thálassa hē kath'hēmâs; „Morze wokół nas”). Rzymianie powszechnie nazywali je podobnie Mare Nostrum (łac. „Nasze Morze”), Mare Magnum („Wielkie Morze”) lub też Mare Internum („Morze Wewnętrzne”). W Biblii pierwotnie znane było jako „Wielkie Morze” [Lb 34,6,7, J 1,4, 9,1, Ez 47,10,15,20] lub po prostu „Morze” [1Krl 5,9, 1Mch 14,34, 15,11], ale także znane jako „Morze Hinder” z powodu swojego położenia na zachodnim brzegu Ziemi Świętej i dlatego znajdującym się za osobą spoglądającą na wschód, o czym jest mowa w Starym Testamencie, co czasami tłumaczone jest jako „Zachodnie Morze” [Pwt 11,24, Jl 2,20]. Inną nazwą było „Morze Filistynów” (Wj 23,31) z powodu ludzi zamieszkujących dużą część wybrzeża blisko Izraelitów. We współczesnym hebrajskim było zwane Ha-Jam Ha-Tichon (הַיָּם הַתִּיכוֹן) – „Środkowym Morzem”, dosłownym tłumaczeniem niemieckiego odpowiednika Mittelmeer. W języku tureckim znane jest jako Akdeniz – „Białe Morze”, w arabskim – l-Baḥr al-Abyaḍ al-Mutawassiṭ (البحر الأبيض المتوسط), co możemy zrozumieć jako „Białe Morze Środkowe”, zaś w islamskiej i dawnej arabskiej literaturze było wymienione jako Baḥr al-Rūm (بحر الروم), lub „Rzymskie/Bizantyjskie Morze”.
Podział[edytuj | edytuj kod]
Podział Morza Śródziemnego według Międzynarodowego Biura Hydrograficznego w Monako:
- Basen Zachodni (Algiersko-Prowansalski):
- Morze Alborańskie (pow. 53 tys. km²) na wschód od Cieśniny Gibraltarskiej,
- Morze Balearskie (pow. 86 tys. km²) zwane także Iberyjskim na północ i północny zachód od archipelagu Balearów,
- Morze Liguryjskie (pow. 84 tys. km²) na północ od Korsyki,
- Morze Tyrreńskie (pow. 214 tys. km²) pomiędzy Sardynią a zachodnią częścią Półwyspu Apenińskiego;
- Basen Wschodni (Lewantyński):
- Morze Jońskie (pow. 169 tys. km²) pomiędzy południowym wybrzeżem Półwyspu Apenińskiego a półwyspem – Peloponez w Grecji,
- Morze Adriatyckie (pow. 139 tys. km²) pomiędzy Półwyspem Apenińskim a Półwyspem Bałkańskim,
- Morze Egejskie (pow. 196 tys. km²) pomiędzy Grecją a Azją Mniejszą,
- Morze Ikaryjskie pomiędzy Cykladami a Azją Mniejszą.
Podział nie uwzględnia innych obszarów Morza Śródziemnego nazywanych również morzami:
- Morze Sycylijskie na południe i południowy zachód od Sycylii,
- Morze Trackie na południe od Tracji (część Morza Egejskiego),
- Morze Mirtejskie po wschodniej stronie Półwyspu Peloponeskiego (część Morza Egejskiego),
- Morze Kreteńskie na północ od Krety (część Morza Egejskiego),
- Morze Cypryjskie na północ od Cypru (część Morza Lewantyńskiego),
- Morze Lewantyńskie (pow. 320 tys. km²) od wschodniego wybrzeża Krety do wybrzeży Syrii, Libanu i Izraela,
- Morze Libijskie zwane Morzem Syrty na północ od Libii.
Wyspy[edytuj | edytuj kod]
Ważniejsze wyspy to (licząc od zachodu)
- Baleary (ok. 200 wysp, pow. 5014 km²)
- Ibiza (571 km²)
- Majorka (3600 km²)
- Minorka (668 km²)
- Formentera (82 km²)
- Sardynia (24 090 km²)
- Korsyka (8680 km²)
- Sycylia (25 710 km²) – największa
- Wyspy Liparyjskie (17 wysp, pow. 117 km²)
- Malta (246 km²)
- Kreta (8336 km²)
- Rodos (1401 km²)
- Cypr (9251 km²).
Pomiędzy Korsyką a Półwyspem Apenińskim znajdują się m.in.
- Elba (224 km²)
- Pianosa (10,3 km²)
- Gorgona (2,25 km²)
- Montecristo (10,4 km²).
Wyspy Morza Egejskiego
Temperatura morza[edytuj | edytuj kod]
| Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Rok | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Dla porównania: Sopot[1] | 3,3 | 2,8 | 2,4 | 4,8 | 10,1 | 15,1 | 18,5 | 19,2 | 17,4 | 13,3 | 9,7 | 6,1 | 10,2 |
| Gibraltar[2] | 16,3 | 15,8 | 15,7 | 16,9 | 18,5 | 21,0 | 22,8 | 23,3 | 21,8 | 20,5 | 18,3 | 16,8 | 18,9 |
| Malaga, Hiszpania[3] | 15,9 | 15,6 | 15,6 | 16,8 | 18,4 | 20,9 | 22,9 | 23,5 | 21,8 | 20,4 | 18,1 | 16,6 | 18,9 |
| Nicea, Francja[4] | 13,4 | 13,0 | 13,4 | 14,6 | 18,0 | 21,8 | 23,1 | 23,6 | 22,2 | 19,6 | 17,4 | 14,9 | 17,9 |
| Genua, Włochy[5] | 13,6 | 13,1 | 13,6 | 15,1 | 18,7 | 22,8 | 24,1 | 24,3 | 23,0 | 20,2 | 17,9 | 15,3 | 18,5 |
| Split, Chorwacja[6] | 13,7 | 13,5 | 13,9 | 15,1 | 18,2 | 22,3 | 24,4 | 24,8 | 23,8 | 20,3 | 18,2 | 16,0 | 18,7 |
| Barcelona, Hiszpania[7] | 13,4 | 13,1 | 13,3 | 15,0 | 18,0 | 21,9 | 24,0 | 25,2 | 24,0 | 21,8 | 18,3 | 15,4 | 18,6 |
| Walencja, Hiszpania[8] | 14,2 | 13,8 | 14,1 | 16,1 | 18,8 | 22,5 | 24,8 | 25,8 | 24,6 | 22,1 | 19,1 | 16,1 | 19,3 |
| Almería, Hiszpania[9] | 15,3 | 14,9 | 15,1 | 16,7 | 18,6 | 21,3 | 23,8 | 24,9 | 23,0 | 21,1 | 18,7 | 16,6 | 19,2 |
| Alicante, Hiszpania[10] | 14,5 | 14,1 | 14,4 | 16,4 | 19,0 | 22,4 | 25,2 | 26,3 | 25,0 | 22,4 | 19,4 | 16,6 | 19,6 |
| Rzym, Włochy[11] | 14,5 | 13,9 | 14,1 | 15,5 | 18,8 | 22,9 | 24,7 | 25,0 | 24,0 | 21,1 | 19,0 | 16,1 | 19,1 |
| Durrës, Albania[12] | 14,7 | 14,6 | 14,7 | 15,8 | 18,8 | 22,9 | 25,5 | 25,4 | 24,4 | 20,9 | 18,6 | 16,1 | 19,4 |
| Palermo, Włochy[13] | 15,1 | 14,3 | 14,6 | 15,8 | 18,7 | 23,1 | 25,7 | 26,3 | 25,1 | 22,3 | 19,9 | 16,7 | 19,8 |
| Algier, Algieria[14] | 15,2 | 14,7 | 15,1 | 16,6 | 18,8 | 21,7 | 24,1 | 25,3 | 24,5 | 22,3 | 19,6 | 16,8 | 19,6 |
| Tunis, Tunezja[15] | 15,3 | 14,4 | 14,6 | 15,7 | 18,3 | 22,0 | 24,4 | 25,4 | 24,6 | 22,6 | 20,2 | 17,2 | 19,6 |
| Ateny, Grecja[16] | 15,4 | 15,0 | 15,2 | 15,7 | 18,5 | 22,6 | 25,7 | 26,3 | 25,0 | 22,2 | 19,1 | 16,6 | 19,8 |
| Malta[17] | 16,1 | 15,4 | 15,4 | 16,3 | 18,7 | 22,6 | 25,5 | 26,1 | 25,5 | 23,4 | 21,2 | 18,1 | 20,4 |
| Limassol, Cypr[18] | 17,8 | 17,0 | 17,3 | 18,1 | 20,8 | 24,4 | 27,2 | 28,0 | 27,2 | 25,2 | 22,1 | 19,6 | 22,1 |
| Aleksandria, Egipt[19] | 18,3 | 17,3 | 17,4 | 18,3 | 20,7 | 24,0 | 26,5 | 27,6 | 27,2 | 25,5 | 22,5 | 20,2 | 22,1 |
| Bejrut, Liban[20] | 18,5 | 17,5 | 17,5 | 18,5 | 21,3 | 24,9 | 27,5 | 28,5 | 28,1 | 26,0 | 22,6 | 20,1 | 22,6 |
| Tel Awiw, Izrael[21] | 18,8 | 17,6 | 17,8 | 18,6 | 21,2 | 24,9 | 27,2 | 28,6 | 28,2 | 26,3 | 23,2 | 20,6 | 22,8 |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- strefa śródziemnomorska
- kraje śródziemnomorskie
- Europa Południowa
- Bliski Wschód
- Lewant
- kraje arabskie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Sopot Sea Temperature Average, Poland Water Temperatures – seatemperature.org.
- ↑ Gibraltar average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Málaga Water Temperature - seatemperature.org.
- ↑ Nice average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Genoa average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Split average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Barcelona average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Valencia average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Almería Water Temperature - seatemperature.org.
- ↑ Alicante Water Temperature - seatemperature.org.
- ↑ Tor San Lorenzo (Rome) average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Durrës average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Palermo average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Algiers average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Cartage (Tunis) average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Athens average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Malta average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Limassol average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Alexandria average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Beirut average sea temperature – seatemperature.org.
- ↑ Tel Aviv average sea temperature – seatemperature.org.
| ||||||||||||
© Materiał pochodzi z Wikipedia i jest na licencji GFDL
Losowe treści:
Wydarzenia
W Moskwie odsłonięto pierwszy w Rosji pomnik Jana Pawła II. Ma ponad 1,8 m wysokości i waży dwie tony.
Rocznice
1871 – zmarł Charles Babbage, angielski, matematyk i mechanik, twórca maszyny analitycznej
1976 – premiera filmu Brunet wieczorową porą
Muzyka
21 listopada ukaże się nowy singiel wokalistki zatytułowany "Marry The Night". Artystka zaprezentowała właśnie okładkę nowego singla. Na singlu usłyszymy także prawdopodobnie kilka remiksów. Jak zdradziła piosenkarka, "Marry The Night" opowiada o jej miłości do swojego rodzinnego miasta.
Sport
Adam Małysz zabierze do Maroka swoją żonę i córkę, które wystartują w rajdzie RMF Morocco Challenge - ta mocno zaskakująca wiadomość wywołała spore poruszenie w polskich mediach.