Australia
| |||||
| |||||
| Dewiza: brak (dawniej Advance Australia) | |||||
| Hymn: God Save the Queen – hymn królewski (z ang. Naprzód, piękna Australio Boże, chroń Królową) | |||||
.svg)
| |||||
| Konstytucja | Konstytucja Australii | ||||
| Język urzędowy | brak, | ||||
| Stolica | Canberra | ||||
| Ustrój polityczny | monarchia parlamentarna | ||||
| Typ państwa | federacja | ||||
| Głowa państwa | królowa Elżbieta II | ||||
| W jej imieniu | gubernator generalny David Hurley | ||||
| Szef rządu | premier Scott Morrison | ||||
| Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
6. na świecie 7 686 850 km² 1% | ||||
| Liczba ludności (2020) • całkowita • gęstość zaludnienia |
56. na świecie 25 664 300[2] 3,3 osób/km² | ||||
| PKB (2017) • całkowite • na osobę |
1380 mld[3] USD 55 707[3] USD | ||||
| PKB (PSN) (2017) • całkowite • na osobę |
1247 mld[3] dolarów międzynar.[3] 50 334[3] dolarów międzynar. | ||||
| waluta | dolar australijski (AUD) | ||||
| Związek Australijski | 1 stycznia 1901 | ||||
| Strefa czasowa | UTC od +8 do +11 – zima UTC od +8 do +12 – lato | ||||
| Kod ISO 3166 | AU | ||||
| Domena internetowa | .au | ||||
| Kod samochodowy | AUS | ||||
| Kod samolotowy | VH | ||||
| Kod telefoniczny | +61 | ||||
 | |||||
Australia (formalnie Związek Australijski, ang. Commonwealth of Australia) – państwo demokratyczne, położone na półkuli południowej, obejmujące kontynent Australia, wyspę Tasmanię i inne znacznie mniejsze wyspy na Oceanie Indyjskim i Spokojnym. Stolicą kraju jest Canberra, największym miastem jest Sydney.
Jest szóstym pod względem powierzchni państwem świata i jedynym państwem na świecie obejmującym cały kontynent. Jest zamieszkiwane przez 25 mln osób, z czego 2/3 populacji mieszka w pięciu największych australijskich metropoliach[4].
Australia jest krajem wysoko rozwiniętym, ze społeczeństwem wielokulturowym. W porównaniu z innymi państwami wskaźnik rozwoju społecznego (uwzględniający jakość życia, opiekę zdrowotną, przeciętną długość życia, poziom wykształcenia, swobodę działalności ekonomicznej, wolność osobistą i prawa polityczne) Australii jest bardzo wysoki. Według danych na rok 2014 znajduje się ona na 2. miejscu pod tym względem po Norwegii. Miasta australijskie są w światowej czołówce w dziedzinie życia kulturalnego.
Australia jest członkiem ONZ, Wspólnoty Narodów, G20, OECD, ANZUS, APEC, Pacific Islands Forum oraz WTO.
Pochodzenie nazwy[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Australia, odnosząca się do kontynentu, pochodzi od określenia Terra Australis, czyli Ziemia Południowa po łacinie. W dawnej Europie wierzono, że na półkuli południowej znajduje się naprawdę duży kontynent. Ostatecznie nazwa przypadła o wiele mniejszemu, niż zakładano.
Ustrój polityczny[edytuj | edytuj kod]
Australia jest członkiem Wspólnoty Narodów, zachowującym w aktach prawnych nazwę dominium. Ustrojem politycznym jest formalnie federacyjna monarchia konstytucyjna z dwuizbowym parlamentem. Konstytucja Australii pochodzi z 1900 roku (z późniejszymi zmianami); głową państwa jest królowa Australii (obecnie Elżbieta II), reprezentowana przez gubernatora generalnego. Tytuł królowej Australii został nadany panującemu monarsze brytyjskiemu w 1971 przez parlament australijski.
Praktycznie głową państwa jest gubernator generalny Australii (obecnie David Hurley), reprezentujący królową Australii Elżbietę II. Premierem Australii jest Scott Morrison[5]. Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament, wyłaniany w wyborach powszechnych: Senat o kadencji sześcioletniej, liczący 76 senatorów: po 12 przedstawicieli każdego stanu i po 2 przedstawicieli Terytorium Północnego i Australijskiego Terytorium Stołecznego (co 3 lata połowa składu jest odnawiana) oraz Izba Reprezentantów o kadencji trzyletniej, licząca 150 deputowanych, wybieranych proporcjonalnie do liczby ludności; system wyborczy do Senatu jest mieszany.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd, formalnie pod przewodnictwem gubernatora generalnego, a faktycznie z premierem na czele, powołany przez gubernatora generalnego w imieniu królowej i odpowiedzialny przed Izbą Reprezentantów; do wyłącznej kompetencji władz federalnych należą sprawy obrony, polityki zagranicznej, handlu zagranicznego i imigracji.
Prawa wyborcze (ograniczone cenzusami osiadłości) przysługują obywatelom, którzy ukończyli 18 lat. Wybory w Australii są obowiązkowe dla wszystkich obywateli, kara za nieoddanie ważnego głosu wynosi 20 dolarów australijskich[6]. Według przepisów wyborczych obywatel zobowiązany jest oddać ważny głos. Głosowanie jest tajne.
Wymiar sprawiedliwości sprawują: Federalny Sąd Najwyższy, Sąd Federalny (sprawy gospodarcze i bankructwa), Australijski Sąd Rodzinny oraz stanowe sądy najwyższe i sądy jednostek terytorialnych.
Każdy stan ma własną konstytucję, dwuizbowy organ ustawodawczy (z wyjątkiem Queenslandu, gdzie istnieje parlament jednoizbowy) i rząd stanowy; na czele stanów stoją gubernatorzy mianowani przez monarchę brytyjskiego na wniosek rządu Australii; stany dzielą się na hrabstwa, okręgi i miasta (z organami samorządowymi i radami municypalnymi).
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Australia to szósty pod względem wielkości kraj świata, położony na kontynencie australijskim będącym najmniejszym spośród wszystkich kontynentów. Najgęściej zaludnione jest wschodnie i południowo-wschodnie wybrzeże. Australia leży na półkuli południowej i wschodniej. Jest to jeden z najbardziej płaskich kontynentów ze średnią wysokością 330 m. Obszar pustynny zajmuje powierzchnię większą niż na jakimkolwiek innym kontynencie; 2/3 powierzchni leży w klimacie suchym lub półsuchym. Linia brzegowa Australii jest mało rozwinięta, wzdłuż całego wybrzeża o długości 19 tys. km napotkać można jedynie dwie duże zatoki: Zatokę Karpentaria i Wielką Zatokę Australijską. Najwyższy szczyt Góra Kościuszki[7] odkryty, zdobyty i nazwany przez Pawła Edmunda Strzeleckiego wznosi się na wysokość 2228 m n.p.m. Pod powierzchnią 22% kontynentu znajduje się Wielki Basen Artezyjski, zawierający w przybliżeniu 64 900 kilometrów sześciennych (km3) wody gruntowej[8].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
31 marca 2016 populacja Australii wynosiła 24 051 400 osób.
Miasta Australii[edytuj | edytuj kod]
Stolicą Australii jest Canberra. Największym miastem jest Sydney. W Australii jest pięć metropolii z liczbą ludności powyżej jednego miliona, w których mieszka ponad 16,3 mln osób (2/3 populacji Australii)[4].
| Miasto | Ludność[4] (2019) | Stan | |
|---|---|---|---|
| 1 | Sydney | 5 312 163 | Nowa Południowa Walia |
| 2 | Melbourne | 5 078 193 | Wiktoria |
| 3 | Brisbane | 2 514 184 | Queensland |
| 4 | Perth | 2 085 973 | Australia Zachodnia |
| 5 | Adelaide | 1 359 760 | Australia Południowa |
Statystyki demograficzne[edytuj | edytuj kod]
Dane można znaleźć w CIA Factbook [1]
| Narodowość | % populacji | Liczba populacji |
|---|---|---|
| Anglo-Australijczycy | 70,8% | 16 231 000 |
| Brytyjczycy | 6,4% | 1 463 000 |
| Aborygeni | 2,18% | 501 000 |
| Anglo-Nowozelandczycy | 2,08% | 476 000 |
| Chińczycy Han | 1,88% | 431 000 |
| Włosi | 1,78% | 407 000 |
| Indo-Pakistańczycy | 1,65% | 378 000 |
| Grecy | 1,33% | 304 000 |
| Arabowie | 1,06% | 242 000 |
| Wietnamczycy | 0,88% | 201 000 |
| Niemcy | 0,59% | 135 000 |
| Filipińczycy | 0,58% | 133 000 |
| Irlandczycy | 0,48% | 110 000 |
| Żydzi | 0,48% | 109 000 |
| Turcy | 0,46% | 105 000 |
| Holendrzy | 0,46% | 104 000 |
| pozostali | 6,91% | 1 485 000 |
| Wykres demografii Australii | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Populacja historyczna | |||||
| Rok | Populacja | Zmiana proc. | Rok | Populacja | Zmiana proc. |
| 1900 | 3 765 400 | – | 1960 | 10 392 000 | 25,1% |
| 1910 | 4 525 100 | 20,2% | 1970 | 12 663 000 | 21,9% |
| 1920 | 5 411 000 | 19,6% | 1980 | 14 726 000 | 16,3% |
| 1930 | 6 501 000 | 20,1% | 1990 | 17 169 000 | 16,6% |
| 1940 | 7 078 000 | 8,9% | 2000 | 19 169 000 | 11,6% |
| 1950 | 8 307 000 | 17,4% | 2007 | 20 434 000 | 10,6% |
| (2018)[10] | |
|---|---|
| Liczba ludności | 23 470 145 |
| Ludność według wieku | |
| 0 – 14 lat | 17,6% |
| 15 – 24 lat | 12,6% |
| 25 – 54 lat | 41,4% |
| 55 – 64 lat | 11,8% |
| ponad 64 lata | 16,4% |
| Wiek (mediana) | |
| W całej populacji | 38,8 lat |
| Mężczyzn | 38,1 lat |
| Kobiet | 39,7 lat |
| Przyrost naturalny | 1,01% |
| Współczynnik urodzeń | 12 urodzin/1000 mieszkańców |
| Współczynnik zgonów | 7,3 zgonów/1000 mieszkańców |
| Współczynnik migracji | 5,4 emigrantów/1000 mieszkańców |
| Ludność według płci | |
| przy narodzeniu | 1,06 mężczyzn/kobiet |
| poniżej 15 lat | 1,05 mężczyzn/kobiet |
| 15 – 24 lat | 1,05 mężczyzn/kobiet |
| 25 – 54 lat | 1,04 mężczyzn/kobiet |
| 55 – 64 lat | 0,99 mężczyzn/kobiet |
| powyżej 64 lat | 0,86 mężczyzn/kobiet |
| W całej populacji | 1,01 mężczyzn/kobiet |
| Umieralność noworodków | |
| W całej populacji | 4,2 śmiertelnych/1000 żywych |
| płci męskiej | 4,5 śmiertelnych/1000 żywych |
| płci żeńskiej | 3,9 śmiertelnych/1000 żywych |
| Oczekiwana długość życia | |
| W całej populacji | 82,4 lat |
| Mężczyzn | 79,9 lat |
| Kobiet | 85,0 lat |
| Rozrodczość | 1,77 urodzin/kobietę |
Religia[edytuj | edytuj kod]
Dane według spisu powszechnego w 2016[11]:
- brak religii – 30,1% (18,7% w 2006 roku[12], wzrost o 11,4%)
- protestantyzm – 23,4%:
- anglikanizm – 13,3%
- Kościół Zjednoczony w Australii – 3,7%
- kalwinizm – 2,3%
- baptyzm – 1,5%
- pentekostalizm – 1,1%
- katolicyzm – 22,6%
- chrześcijanie (nieokreśleni) – 2,6%
- islam – 2,6%
- buddyzm – 2,4%
- prawosławie – 2,1%
- hinduizm – 1,9%.
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Australia należy do krajów rozwiniętych, gospodarkę Australii cechuje daleko posunięta koncentracja produkcji oraz centralizacja kapitału. Największe organizacje produkcyjno-usługowe to: Broken Hill Proprietary (BHP), Colonial Sugar Refining, Imperial Chemical Industries, Telstra.
Dzięki ogromnym bogactwom naturalnym Australia jest jednym z największych producentów boksytu, a także należy do najpoważniejszych dostawców węgla, rudy żelaza i złota. Gdy w 1979 roku w rejonie Kimberley odkryte zostały złoża diamentów – Australia w produkcji tych kamieni doścignęła nawet Republikę Południowej Afryki.
Grunty orne stanowią jedynie 4% terytorium Australii, z czego uprawia się 80%. Pas ziemi uprawnej ciągnie się wzdłuż zachodnich zboczy Wielkich Gór Wododziałowych. Pastwiska zajmują 60% kraju. 25% powierzchni Australii zajmują gospodarstwa hodowlane, których jest ok. 16 tysięcy, o powierzchni średnio 30 tysięcy hektarów.
Liczba owiec w Australii stanowi 12% światowego pogłowia tych zwierząt.
Australia zajmuje drugie miejsce na świecie jeśli chodzi o jakość życia, zarówno w rankingu stworzonym przez Economist Intelligence Unit[13][14][15], jak również w rankingu stworzonym przez OECD[16].
Wśród niepodległych państw, Australia zajmuje 7 miejsce na świecie w wysokości zarobków[17]. Również poszczególne miasta Australii są wysoko notowane w rankingach. Wśród największych miast świata, Sydney zajęło 6 miejsce na świecie z zarobkami w wysokości 3599 dolarów USD miesięcznie oraz Melbourne, które zajęło 9 miejsce na świecie z zarobkami w wysokości 3181 dolarów USD miesięcznie (2019)[18].
Siły zbrojne[edytuj | edytuj kod]
Australia w składzie swoich sił zbrojnych posiada siły lądowe (Australian Army), marynarkę wojenną (Royal Australian Navy) oraz siły powietrzne (Royal Australian Air Force). Wojska australijskie liczą 58, 7 tys. żołnierzy zawodowych oraz 25,7 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2019) australijskie siły zbrojne stanowią 19. siłę militarną na świecie[19]. W 2017 roku, roczny budżet na obronność wyniósł 27,5 mld dolarów (2,0% PKB), co jest 13 wynikiem na świecie[20][21].
Australia (wraz z Nową Zelandią i Stanami Zjednoczonymi) jest członkiem paktu wojskowego ANZUS (Paktu Bezpieczeństwa Pacyfiku), odpowiednika NATO na Oceanie Spokojnym.
Transport[edytuj | edytuj kod]
Przecinający nizinę Nullarbor trakt kolejowy jest najdłuższym zbudowanym w linii prostej traktem kolejowym na świecie. Kolej kursuje między południową a zachodnią Australią.
Kultura[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze amatorskie przedstawienia teatralne odbywały się w teatrach więziennych. Pierwszy teatr w kraju powstał w Sydney (1830) i nazywał się Theatre Royal.
W kuchni australijskiej nie należy zapominać o tradycyjnej kuchni rdzennej ludności, tzn. o kuchni Aborygenów, której można spróbować w głębi lądu w rezerwatach. Kuchnia ta nawet otrzymała własną nazwę: Bush tucker food. Do składników tej kuchni zaliczyć można[22]:
- Zioła, korzenie, nasiona, serca palmowe czy też owoce jak np. quandong
- Kangury (np. w formie steku z sosem z owoców quandong), węże, jaszczurki, żółwie i strusie w formie np. filetów
- Insekty i wszelkiej maści larwy owadów bogate w białko
Media[edytuj | edytuj kod]
Pierwszą australijską gazetą była „Sydney Gazette and the News South Wales Advertiser” (wydawana w latach 1803-1842). Główne dzienniki i czasopisma są w rękach korporacji prasowych takich jak: „Sydney News Ltd.” i „The Herald Sun”. W Australii ukazuje się 3 tys. gazet. Największe dzienniki to: „The Herald Sun” (założony w 1840, nakład 558 800 egzemplarzy) i „The Daily Telegraph” (założony w 1879, nakład 442 tys. egzemplarzy). Wśród czasopism kobiecych prowadzi „Australian Women’s Weekly” (założony w 1933, nakład 1230 tys. egzemplarzy). Agencje prasowe: „Australian Agency Press” (AAP, założona w 1935 w Melbourne, obecna centrala w Sydney) i „Australian United Press Ltd.” (AUP).
Radio Australijskie rozpoczęło nadawanie 13 listopada 1923, a telewizja 1 listopada 1956. Działa telewizja i radio państwowe oraz stacje komercyjne, etniczne i środowiskowe. Media publiczne nadzoruje Australian Broadcasting Corporation (ABC), jest finansowana przez państwo (abonament zniesiono w 1974 r.). Istnieje jeden państwowy nadawca telewizyjny i 4 stacje radiowe. W Australii nadaje około 50 komercyjnych stacji telewizyjnych i około 140 radiowych.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Australia (kontynent)
- Podział administracyjny Australii
- Oświata w Australii
- Fauna Australii
- Flora Australii
- Parki narodowe w Australii
- Kuchnia australijska
- Egzonimy Australii
- Państwa Australii i Oceanii
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Australijskie prawodawstwo nie określa de iure języka urzędowego.
- ↑ Australian Bureau of Statistics: Population clock. Australian Bureau of Statistics.
- ↑ a b c d e World Economic Outlook, April 2018, www.imf.org [dostęp 2018-04-18] (ang.).
- ↑ a b c Australian Bureau of Statistics: 3218.0 - Regional Population Growth, Australia, 2018-19. Australian Bureau of Statistics.
- ↑ Premier Australii "zmuszony" do ustąpienia. Następca już zaprzysiężony, „TVN24.pl” [dostęp 2018-09-15].
- ↑ AEC redirection page - Australian Electoral Commission
- ↑ Naprawdę Strzelecki tak nazwał sąsiadującą górę, gdyż myślał, że góra, którą nazwał, jest najwyższa w Australii.
- ↑ Department of Environment and Resource Management, Underground water factsheets: Great Artesian Basin [zarchiwizowane z adresu 2010-09-23].
- ↑ Joshua Project (ang.). [dostęp 2012-10-01].
- ↑ Australia - The World Factbook, 2018
- ↑ 2016 Census: Religion. Australian Bureau of Statistics. [dostęp 2017-08-08].
- ↑ 2914.0.55.002 – 2006 Census of Population and Housing: Media Releases and Fact Sheets, 2006, www.abs.gov.au [dostęp 2017-11-25].
- ↑ The Where-to-be-born Index: The Highest And Lowest Scoring Countries – worldatlas.com.
- ↑ The lottery of life – International – The Economist.
- ↑ The Economist’s where-to-be-born index 2013 – statista.com.
- ↑ OECD Better Life Index - OECD
- ↑ Jak wysokie (lub niskie) są zarobki w każdym państwie na świecie - tygodnik Polityka, 2014
- ↑ Mapping the World's Prices 2019 - Deutsche Bank Research, 2019
- ↑ Australia (ang.). Global Firepower. [dostęp 2014-08-17].
- ↑ Stockholm International Peace Research Institute, Trends in World Military Expenditure, 2017 [PDF].
- ↑ SIPRI: Data for all countries from 1988–2017.
- ↑ Kuchnia Australii – eksplozja smaków (pol.). 2013. [dostęp 2013-20-05].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
© Materiał pochodzi z Wikipedia i jest na licencji GFDL
Losowe treści:
Wydarzenia
W Moskwie odsłonięto pierwszy w Rosji pomnik Jana Pawła II. Ma ponad 1,8 m wysokości i waży dwie tony.
Rocznice
1871 – zmarł Charles Babbage, angielski, matematyk i mechanik, twórca maszyny analitycznej
1976 – premiera filmu Brunet wieczorową porą
Muzyka
21 listopada ukaże się nowy singiel wokalistki zatytułowany "Marry The Night". Artystka zaprezentowała właśnie okładkę nowego singla. Na singlu usłyszymy także prawdopodobnie kilka remiksów. Jak zdradziła piosenkarka, "Marry The Night" opowiada o jej miłości do swojego rodzinnego miasta.
Sport
Adam Małysz zabierze do Maroka swoją żonę i córkę, które wystartują w rajdzie RMF Morocco Challenge - ta mocno zaskakująca wiadomość wywołała spore poruszenie w polskich mediach.